Jak wybrać przedszkole dla dziecka w spektrum autyzmu?
Problem wyboru przedszkola to powszechna trudność dla wszystkich rodziców mających dzieci w wieku przedszkolnym. Każdy z nas koncentruje się na „dobru dziecka” i znalezieniu tego najlepszego miejsca. Sytuacja wcale nie jest prostsza, kiedy dziecko ma już diagnozę spektrum autyzmu!
Oprócz zapewnienia bezpieczeństwa, ciepłej atmosfery, udogodnień pod kątem przestrzegania diety dziecka, pobudzania ciekawości poznawania i wspierania kształtowania interakcji rówieśniczych, ważnymi aspektami stają się skoncentrowanie na faktyczne potrzeby rozwojowe dziecka oraz specjalistyczne podejście pod kątem dalszego uczenia się i nabywania nowych umiejętności lub dostosowywaniu się do wymagań emocjonalnych w sposób elastyczny i dzielenia się tym z rodzicami dziecka, tak aby stworzyć zgrany zespół nastawiony na każdy najmniejszy sukces dziecka.
Nie wszyscy rodzice mają możliwość dokonania wyboru spośród kilku miejsc (większa liczba specjalistycznych placówek nadal znajduje się bliżej większych miast), dlatego czasem warto korzystać z poszukiwań dodatkowego wsparcia dla przedszkola (otwartego na współpracę zewnętrzną) w formie konsultacji, szkoleń i współpracy, jakie oferują fundacje i stowarzyszenia wspierające osoby w spektrum autyzmu. Jeśli dziecko ma już terapeutę, sytuacja jest nieco prostsza. Terapeuta pracujący z dzieckiem zna jego potrzeby i wyzwania, więc może dalej pokierować rodzica, odwiedzić placówkę z dzieckiem (w procesie adaptacji) czy wejść we współpracę z przedszkolem. Dokumenty otrzymane od terapeuty powinny zostać przekazane do przedszkola, aby ułatwić cały proces adaptacji dziecka w spektrum autyzmu do nowego miejsca i w maksymalny sposób ograniczyć niepotrzebny dodatkowy stres dla dziecka.
Czym kierować się przy wyborze przedszkola dla dziecka w spektrum autyzmu? Oto kilka wskazówek:
1. Określanie potrzeb i wyzwań swojego dziecka
Od tego wszystko powinno się zacząć. Jaki jest aktualny stan zdrowia dziecka, jak wygląda dotychczasowy przebieg rozwoju, czy kształtuje się mowa, jakie wyzwania ma Twoje dziecko, czy są jakieś ograniczenia lub potrzeby w obrębię dodatkowych oddziaływaniach terapeutycznych, sprzężenia (dodatkowe niepełnosprawności).
Jeśli jako rodzina współpracujecie już z terapeutą specjalizującym się w pracy z osobami w spektrum autyzmu, to łatwo razem określicie potrzeby i wyzwania. Jeśli nie, będzie to trudniejsza kwestia, ale nie niemożliwa. Zastanów się, jakie Ty jako rodzic masz obawy, co Cię niepokoi i na czym trzeba się skoncentrować.
2. Planowanie z wyprzedzeniem
Musisz wiedzieć, że to wszystko wymaga czasu, dlatego dostatecznie wcześnie zastanów się i podejmij decyzję:
- Czy ze względu na aktualne potrzeby dziecka należy zmienić dotychczasowe przedszkole na to specjalistyczne.
- Czy już nadszedł czas poszukiwania pierwszego przedszkola lub zerówki przedszkolnej.
- Czy może chcesz iść w kierunku nauczania domowego, ewentualnie kształcić się w kierunku, który może Cię w tym wesprzeć.
- Czy potrzeby Twojego dziecka wymagają intensywnej i indywidualnej terapii, ale nie czujesz, że masz zasoby, aby robić to samodzielnie, więc chcesz zatrudnić specjalistę.
3. Określanie priorytetów funkcjonowania rodziny
Jeśli decyzja została podjęta, to podejmuj działania do jej realizacji. Tutaj skoncentruj się na wyborze przedszkola. Określ, co dla Twojej rodziny jest ważne. Dogodny dojazd, bliska okolica, dobra kadra, publiczna lub prywatna placówka (a może bez znaczenia), przedszkole integracyjne lub terapeutyczne (specjalistyczne)?
Przedszkole integracyjne sprawdzi się dla dziecka, które ma małą ilość własnych wyzwań rozwojowe lub wyższe tempo nabywania nowych umiejętności, a także lubi kontakt z innymi dziećmi (nie zawsze dziecko w spektrum autyzmu unika kontaktów rówieśniczych lub jest „nieobecne” w grupie) i/lub kształtuje się u niego mowa.
Przedszkole terapeutyczne (specjalistyczne) sprawdzi się dla dziecka, które ma wiele swoich wyzwań rozwojowych, wymaga intensywnego wsparcia osoby z zewnątrz, nie odnajduje się bez wsparcia osoby w grupie (a przez to nie korzysta z tego w sposób pobudzający do poznawania innych i/lub zabaw społecznych), a także ma dodatkowe niepełnosprawności lub choroby, które wymagają dodatkowego zaopiekowania (np. epilepsja).
Aby móc uczyć się dalej, wymaga pobudzania do ciekawości poznawania z różnych stron (np. na poziomie słuchowej, smakowej, czuciowej, wzrokowej), nierzadko przy dodatkowej pomocy osoby w sposób fizyczny (nakierowującej na pomoce, przedmioty czy aktywności) i/lub dziecko, u którego mowa jest mocno opóźniona i do jej dalszego rozwoju potrzebne jest wdrożenie innych form komunikacji alternatywnej.
Rodzic może zdecydować się także na zwykłe przedszkole publiczne/ prywatne, jednak bez orzeczenia o potrzebie edukacyjnej (zerówka) nie może liczyć na specjalistów w obrębie niepełnosprawności, spektrum autyzmu. Przy wsparciu tych placówek może zdecydować się na zatrudnienie takiej osoby dla swojego dziecka (ale w pełni pokrywa ten koszt).
4. Poszukiwanie konkretnych przedszkoli spełniających nasze oczekiwania
Rodzaj przedszkola wybrany, a priorytety udogodnień dla stabilnego funkcjonowania rodziny ustalone.
Czas więc rozpocząć poszukiwania! Jeśli jest to możliwe, stwórz listę przedszkoli i zbieraj informacje na ich temat: czytaj opinie, sprawdź strony, dzwoń po informacje w obrębie dostępności miejsc czy procesu adaptacji.
Ważne: do dużej części przedszkoli terapeutycznych (specjalistycznych) wymagana jest rozmowa wstępna, dziecko przechodzi kwalifikację i jeśli nie ma miejsca, to zapisywane jest na listę rezerwową. Takie przedszkole też ze względu na specjalistyczne oddziaływania indywidualne jest czynne krócej (zdarza się, że ma świetlicę, jednak nie zawsze każde dziecko ma gotowość do korzystania z niej), skąd często dochodzą trudności. W tego typu miejscach terapeuta ma możliwość zakończenia sesji wcześniej, np. gdy stan dziecka zagraża bezpieczeństwu jego samego, innym dzieciom lub bezpośrednio terapeucie.
Zajęcia dla części dzieci odbywają się grupowo, indywidualnie i/lub w diadach.
W przedszkolach integracyjnych godziny są typowe jak dla przedszkola ze świetlicą, jednak jeśli dziecko ma przed sobą większe wyzwania rozwojowe, to liczba specjalistycznych godzin jest niewystarczająca. Rekrutacja przebiega typowo jak dla przedszkola publicznego (najczęściej raz w roku lub w zależności od miejsc) lub jak dla przedszkoli prywatnych całoroczne. W obu przypadkach ważnym dokumentem stanie się orzeczenie o niepełnosprawności i/lub orzeczenie o specjalnych potrzebach edukacyjnych (zerówka).
5. Wizyta w wybranym przedszkolu
Jeśli udało Ci się tutaj dotrzeć, to już połowa sukcesu! Nic nie zastąpi osobistej wizyty w przedszkolu. Organizuj wizyty, aby zobaczyć, jak wygląda środowisko, jakie są warunki, jakie narzędzia edukacyjne są dostępne oraz jak personel radzi sobie z dziećmi. To pomoże Ci ocenić, czy przedszkole jest odpowiednie dla Twojego dziecka.
6. Czas zadawania pytań
Jeśli wybierasz się do terapeutycznego przedszkola, to pytaj o:
– podejmowane formy terapii z dzieckiem,
– sposoby radzenia sobie z sytuacjami trudnymi,
– działania podejmowane w sytuacjach, gdy jakieś dziecko jest agresywne względem drugiego,
– zajęcia ze wczesnego wspomagania rozwoju (czy się odbywają),
– dni otwarte dla rodziców, wycieczki i wyjścia,
– wszelkie informacje, które są dla Ciebie ważne.
W pozostałych przypadkach pytaj o:
– dostosowania, jakie przedszkole może zaoferować dziecku,
– sesje terapeutyczne (czy są dostępne),
– liczbę godzin dostępności nauczyciela wspomagającego,
– plan dnia,
– przeszkolenie w pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu,
– otwartość na współpracę z fundacjami i stowarzyszeniami specjalizującymi się w spektrum autyzmu,
– dostępne wsparcie, aby pomóc Twojemu dziecku w osiąganiu sukcesów,
– stosowane metody.
Po zakończonej rekrutacji do przedszkola publicznego będzie już za późno na zadanie tych pytań, dlatego należy zorganizować sobie taką możliwość przed złożeniem dokumentów!
7. Komunikacja z przedszkolem (przepływ informacji)
Otwarta komunikacja między rodzicami a przedszkolem jest niezwykle ważna. Upewnij się, że przedszkole jest gotowe na regularną wymianę informacji o postępach dziecka, jego wyzwaniach i potrzebach. Współpraca między rodzicami a przedszkolem może znacząco wpłynąć na sukces edukacyjny dziecka. Zadaj sobie pytanie, czy jesteś zadowolon_ z jej aktualnego przebiegu. Zawsze możesz prosić o dodatkowe konsultacje z nauczycielem edukacji przedszkolnej czy nauczycielem wspomagającym. Zaangażuj się w życie przedszkola (np. podejmując rolę w Radzie Rodziców) oraz w życie przedszkolne swojego dziecka i jego grup. Nie utajniaj ważnych informacji na temat stanu zdrowia dziecka (np. nabyciu choroby przewlekłej, wymagającej dodatkowego wsparcia dla dziecka).
8. Monitorowanie poziomu swojego zadowolenia z przedszkola oraz postępów dziecka
Zaangażowanie w życie przedszkole jest ważne, bo daje możliwość stworzenia relacji oraz doświadczenia zorganizowania i atmosfery wewnątrz przedszkola. Daje to podstawy do weryfikacji poziomu swojego zadowolenia z wybranego miejsca (ew. podejmowania prób ulepszania lub podrzucania pomysłów na usprawnienia) oraz dostrzegania postępów dziecka lub jego braków (kiedy okazuje się, że wyzwania rozwojowe dziecka zwiększają się). Wiele o wyborze powie też obserwacja zachowania dziecka (czy chętnie tam idzie, zaczyna przejawiać niepokojące zachowania, które wcześniej się nie pojawiały) – w przedszkolu terapeutycznym (specjalistycznym) mamy opcję szybkiej interwencji.
Bądź zawsze gotow_, aby dostosowywać plan edukacyjny dziecka na poziomie wsparcia w środowisku domowym, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Mam nadzieję, że wskazówki okażą się pomocne! Podziel się tym, co dla Ciebie okazało się najważniejsze, a może tutaj tego zabrakło?
Napisz do nas: kontakt@fundacja-ara.org
Autorką artykułu jest mgr Anna Jagiełło.