Pełnosprawne rodzeństwo w relacji z niepełnosprawnym bratem lub siostrą: siła, wyzwania i wsparcie w rodzinie
Wychowywanie się w rodzinie z osobą niepełnosprawną to doświadczenie, które kształtuje nie tylko samą osobę z niepełnosprawnością, ale także jej pełnosprawne rodzeństwo. To ono często staje się niezauważonym filarem wsparcia, równoważącym liczne wyzwania życia codziennego. Jednak istnieją pozytywne i negatywne aspekty tego doświadczenia, które mogą mieć długotrwałe konsekwencje – zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu.
Poziom samodzielności jako ważny wyznacznik w budowaniu relacji pomiędzy rodzeństwem
Jednym z kluczowych aspektów jest stopień samodzielności osoby niepełnosprawnej, który ma istotny wpływ na doświadczenia pełnosprawnego rodzeństwa. Im bardziej samodzielna jest osoba z niepełnosprawnością, tj. posiada wiele umiejętności sprzyjających w poradzeniu sobie w codziennym życiu bez zaangażowania osoby drugiej, tym na przestrzeni kształtowania się relacji istnieje większa możliwość wykształcenia się ich w sposób prawidłowy (a nie czysto zależny). To stwarza szanse na doświadczenie typowych relacji rodzeństwa oraz rozwijanie własnych pasji i zainteresowań jako pełnosprawne rodzeństwo. Czas ten nie jest zaangażowany na same aktywności około pomocowo-opiekuńcze, ponieważ ten zakres może zostać wypełniony przez samych rodziców. Stąd tak istotnym elementem staje się usamodzielnianie niepełnosprawnego dziecka już od najmłodszych lat (dostosowując to do faktycznych możliwości rozwojowych) oraz dostrzeżenie faktycznych potrzeb drugiego dziecka i odpowiadanie na nie.
Przemieszanie się ról w perspektywie rodzeństwa i ich konsekwencje
W sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna wymaga stałej opieki i wsparcia, życie całej rodziny, w tym pełnosprawnego rodzeństwa, może ulec zmianie. Pełnosprawne rodzeństwo często staje się zaangażowane w codzienne czynności opiekuńcze i pielęgnacyjne, co może prowadzić do przemieszania się ról (opiekuna, terapeuty, pielęgniarki, matki, ojca) dla rodzeństwa i poczucia dodatkowej odpowiedzialności.
Dorastanie w środowisku osoby niepełnosprawnej może być zarówno źródłem wzmocnienia relacji rodzeństwa, jak i wyzwaniem. Może sprzyjać kształtowaniu się empatii, gotowości do pomocy w trudnych sytuacjach oraz rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi. Jednakże, może również prowadzić do poczucia chaosu i trudności w rodzinie.
W dorosłym życiu, pełnosprawne rodzeństwo może doświadczyć trudności związanych z długotrwałym stresem związanym z opieką nad osobą niepełnosprawną lub wytworzyć symptomy podobne do DDD, która dotyczy dorosłego dziecka z rodzin dysfunkcjach, a to z kolei może doprowadzić do potrzeby podjęcia interwencji psychoterapeutycznych w celu poradzenia sobie z emocjonalnymi i psychologicznymi skutkami tych doświadczeń.
Pojawiająca się z czasem presja rodziców dotycząca pytania „Co się stanie, gdy nas zabraknie?” oraz próby przekierowania odpowiedzialności za opiekę na pełnosprawne rodzeństwo mogą generować dodatkowy stres i presję dla nich samych.
Potrzeba wsparcia i uwagi dla pełnosprawnego rodzeństwa
Wspieranie pełnosprawnego rodzeństwa jest kluczowym elementem budowania bardziej zrównoważonych i wspierających społeczności dla wszystkich jej członków. Dostęp do odpowiednich zasobów i usług psychoterapeutycznych oraz tworzenie przestrzeni do otwartej rozmowy na temat ich doświadczeń może przyczynić się do rozwoju zdrowych mechanizmów radzenia sobie i budowania silniejszych relacji rodzinnych.
Udział w grupach wsparcia dla rodzeństwa osób niepełnosprawnych oraz treningi umiejętności społecznych dedykowane osobom posiadającym rodzeństwo z niepełnosprawnościami mogą być bardzo pomocne.
Ponadto, koncentracja uwagi rodzica na potrzebach pełnosprawnego dziecka, a nie tylko na jego niepełnosprawnym rodzeństwie, jest kluczowe dla zapewnienia jego wsparcia i zrozumienia.
W przypadku, gdy osoba niepełnosprawna posiada dodatkowe wyzwania rozwojowe, sprzężenia, większym wsparciem powinno zostać otoczone także pełnosprawne dziecko.
Podsumowanie
Kluczowym jest zapewnienie pełnosprawnemu rodzeństwu odpowiednich narzędzi, wsparcia i zrozumienia, które pomogą im poradzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie życie w rodzinie z osobą niepełnosprawną. Zaopiekowanie tych potrzeb na etapie dziecka może stać się źródłem siły, zrozumienia i możliwością do osiągnięcia ich pełnego potencjału w dorosłym życiu.
Autorką tekstu jest mgr Anna Jagiełło.
Masz pytania lub wątpliwości? Zachęcamy do kontaktu: kontakt@fundacja-ara.org