Point OutWords – Trening za pomocą ekranu dotykowego u dzieci w spektrum autyzmu
Artykuł stworzony na podstawie wykładu Belmonte, M. (2022), „Touchscreen training of keyboard skills with autistic kids who understand more than they can say,” 13. Międzynarodowy Kongres Autism Europe, Kraków: Centrum Kongresowe, 9 października 2022.
Point OutWords to interwencja dla niewerbalnych lub minimalnie werbalnych dzieci z autyzmem prowadzona przez opiekunów/rodziców przy pomocy aplikacji przeznaczonej na tablet. Ma ona na celu rozwijanie umiejętności do komunikacji, takich jak umiejętności oralno-motoryczne, oraz tych, które mogą usprawnić posługiwanie się tym narzędziem komunikacyjnym: motoryka mała, koordynacja wzrokowo-ruchowa. Point OutWords zaprojektowany został we współpracy z dziećmi z autyzmem i ich terapeutami. Wykorzystuje zainteresowanie szczegółami charakterystyczne dla spektrum autyzmu, aby zwiększać motywacje do nauki umiejętności motorycznych i oralno-motorycznych niezbędnych do rozwoju komunikacji. Korzystając z aplikacji dzieci mają możliwość ćwiczyć wskazywanie i przeciąganie obiektów, wskazywanie sekwencji liter na klawiaturze, a nawet wypowiadanie sylab reprezentowanych przez te litery.
Podstawa naukowa
Badanie (Belmonte , M.K. et al., 2013) przeprowadzone przez twórców aplikacji wykazało, że u osób z autyzmem zdolność do mówienia może być ściśle związana z umiejętnościami oralno-motorycznymi, takimi jak ruch warg lub języka. Wykazano również, iż trudności w komunikacji charakterystyczne dla autyzmu mogą wyłonić się rozwojowo z interakcji czterech bardziej podstawowych obszarów: motywacji operacyjnej, kontroli poznawczej, kontroli motorycznej oraz organizacji percepcyjnej. W związku z tym, wczesny trening ukierunkowany na niższe, bardziej podstawowe umiejętności (w przypadku interwencji Point OutWords na kontrolę motoryczną i ćwiczenie sekwencji) może wywierać pozytywny wpływ na rozwój umiejętności komunikacyjnych.
Co więcej, pośród osób z autyzmem tych werbalnych (z dużym opóźnieniem mowy) lub całkowicie niewerbalnych, niektóre lepiej wypadały w zakresie samego rozumienia mowy biernej (języka receptywnego) niż sugerowałyby to ich trudności w zakresie mówienia. Rozbieżność między tym, co może być wypowiedziane, a tym, co może być zrozumiane, koreluje z umiejętnościami motorycznymi, a zwłaszcza oralno-motorycznymi. W związku z tym aplikacja Point OutWords przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci, u których umiejętności z zakresie języka receptywnego przewyższają język ekspresywny.
Aplikacja Point OutWords
Aplikacja Point OutWords bazuje na mocnych stronach osób z autyzmem, takich jak np. analiza wzrokowa. Wiele osób z autyzmem doskonale radzi sobie z układaniem puzzli i układanek, ponieważ dostrzegają szczegóły pasujących do siebie krawędzi na sąsiednich elementach. Point OutWords przeznaczony jest do stosowania z pomocą terapeuty, nauczyciela lub opiekuna, który może wspierać dziecko w „bezbłędnym uczeniu się”, wypełniając odpowiedzi i poprawiając błędy.
Point OutWords zawiera trzy tryby:
– Wskazywanie (Point),
– Pisanie (Type),
– Mówienie (Speak).
Nauka rozpoczyna się w trybie Wskazywanie, który uczy dziecko obsługi programu – jak wskazywać i przeciągać po interfejsie ekranu dotykowego: dziecko wybiera obiekt z jednej z kilku scen przedstawiających czynności życia codziennego, na przykład butelkę z szamponem, kubek, tort urodzinowy, owoc. Wybrany obiekt dzielony jest na części układanki, które są rozrzucone na ekranie dotykowym. Używając ruchów przeciągających, użytkownik musi złożyć te kawałki w całość.
Interfejs oprogramowania jest dostosowany do trudności motorycznych i koordynacyjnych dziecka – przeciągnięcia mogą zawierać nieciągłości, a palec nie musi być w stałym kontakcie z ekranem. Ta aktywność trenuje zarówno umiejętności manualne, jak i poznawcze – obiekt może być kojarzony z sekwencją rzeczy – w tym przypadku, sekwencją elementów układanki, które pasują do siebie, tworząc obiekt.
W trybie Pisanie, każdy element układanki jest oznaczony literą w słowie. Aby dopasować element układanki dziecko musi nacisnąć odpowiedni klawisz z literą na klawiaturze, która pojawia się na ekranie dotykowym. Tym samym rozwija skojarzenie pomiędzy obiektem a sekwencją liter w słowie oznaczającym ten obiekt i zaczyna opanowywać komunikację symboliczną.
Ostatni tryb – Mówienie – przeznaczony jest dla dzieci, które są w stanie wokalizować. W tym trybie obiekt jest dzielony na liczbę elementów układanki równą liczbie sylab w słowie. Aby dopasować element dziecko musi wypowiedzieć sylabę, która analizowana jest przez oprogramowanie do rozpoznawania mowy, z wysoką tolerancją dla błędów w artykulacji.
Skuteczność
Na chwilę obecną przeprowadzone zostały tylko badania pilotażowe nad skutecznością interwencji Point OutWords (E. J. Weisblatt, C. S. et al. 2019). Wykazały one, iż u wszystkich uczestników wyniki w zakresie motoryki małej albo wzrosły w stosunku do wartości wyjściowej, albo pozostały takie same. Język receptywny i ekspresyjny nie wykazały spójnego wzorca zmian. Rodziny biorące udział w badaniu uznały oprogramowanie za łatwe w użyciu; niektóre dzieci bardzo chętnie z niego korzystały, inne mniej1.
Twórcy aplikacji Point OutWords uważają jednak, że ma ona wyraźny potencjał do poprawy motoryki u dzieci, a tym samym – jak przypuszczają – poprawy w zakresie komunikacji. Zaplanowane są również dalsze badania kliniczne nad skutecznością tej interwencji. Jeżeli takie podejście okaże się skuteczne, aplikacja Point OutWords może być użyteczna jako terapia uzupełniająca dla dzieci otrzymujących już trening umiejętności komunikacyjnych i społecznych.
Bibliografia:
- Belmonte, M. (2022): Touchscreen training of keyboard skills with autistic kids who understand more than they can say, 13 Międzynarodowy Kongres Autism Europe, Kraków: Centrum Kongresowe, 9 października 2022
- E. J. Weisblatt, C. S. et al. (2019): A Tablet Computer-Assisted Motor and Language Skills Training Program to Promote Communication Development in Children with Autism: Development and Pilot Study, International Journal of Human–Computer Interaction, DOI: 10.1080/10447318.2018.1550176
- Belmonte, M.K. et al. (2013): Oral motor deficits in speech-impaired children with autism, Frontiers in integrative neuroscience. U.S. National Library of Medicine. Available at: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23847480/
- Weisblatt, E.J. et al. (2019): Point OutWords: iPad software to develop motor communication skills in people with severe autism, The autism collaborative. Available at: http://www.autismcollaborative.org/PointOutWords/
Autorką artykułu jest mgr Anna Głowacka.
Masz pytania lub wątpliwości? Zachęcamy do kontaktu: kontakt@fundacja-ara.org