Wirtualna rzeczywistość (VR) jako narzędzie w terapii autyzmu
Pacjenci poddawani terapii w wirtualnej rzeczywistości poruszają się po cyfrowo stworzonym środowisku i wykonują specjalnie zaprojektowane zadania, dostosowane do ich problemów. Sprzęt do terapii, czyli specjalne gogle, zaprojektowane są tak, aby odizolować użytkownika od otaczających go bodźców sensorycznych i dać poczucie zanurzenia się w wygenerowanym komputerowo, interaktywnym środowisku wirtualnym. Wiele badań wykazało, że terapia wirtualną rzeczywistością może być skuteczna w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe (np. fobie), depresja czy zespół stresu pourazowego (PTSD)¹. Coraz więcej ośrodków na całym świecie zaczyna również rozwijać VR jako narzędzie mogące wspierać terapię autyzmu.
Pierwsze prace badawcze dotyczące wykorzystania wirtualnej rzeczywistości w celu rozwoju umiejętności osób z autyzmem zaczęły się już pod koniec lat dziewięćdziesiątych, jednak dopiero w ostatnich latach działalność badawcza rozkwitła wokół tego tematu, głównie dzięki szerokiej dostępności tanich gogli i czujników, które ułatwiają bardziej dogłębne eksperymentowanie z VR w tej konkretnej dziedzinie².
Rodzaje terapii w VR
– Trening Umiejętności Społecznych – terapia VR może być wykorzystywana do wspomagania treningu umiejętności społecznych poprzez stworzenie bezpiecznej i przewidywalnej wirtualnej przestrzeni terapeutycznej, w której pacjenci rozwijać mogą swoje umiejętności społeczne i osobiste.
Polska placówka UnicornVR stworzyła projekt WYmodeluj, mający na celu wspomaganie nastolatków w spektrum autyzmu w przysposobieniu do pracy. Aplikacja, poprzez wirtualną rzeczywistość, modeluje kompetencje kluczowe: społeczne, zawodowe i osobiste. W goglach wirtualnej rzeczywistości można oglądać filmy nakręcone z pierwszej perspektywy, przedstawiające, w jaki sposób można poradzić sobie w różnych sytuacjach zawodowych i społecznych. Więcej o projekcie WYmodeluj: https://wymodeluj.blogspot.com/
– Bajkoterapia – poprzez oglądanie i uczestniczenie w historiach dziecko ma możliwość nauczenia się radzenia sobie w trudnych dla niego sytuacjach emocjonalnych. W świecie wirtualnym dziecko bezpośrednio towarzyszy bohaterom bajki, obserwuje, a także może wchodzić w interakcje z bohaterami – może to pomóc w uczeniu się czekania na swoją kolej, rozwijaniu umiejętności poznawczych, a także nauczyć pracy grupowej.
Ciekawym projektem w tym zakresie jest aplikacja InMind, w której możemy wziąć udział w procesie dorastania chłopca o imieniu John. Podczas rozgrywki, bohater John staje w obliczu kilku kluczowych momentów, a jego reakcja na te chwile może prowadzić do kształtowania nowych zainteresowań i relacji. Aplikacja InMind: https://luden.io/inmind/
– Terapia zaburzeń lękowych (m.in. fobii) – terapia w wirtualnej rzeczywistości pozwala na kontrolowane eksponowanie pacjentów na swoje lęki w bezpiecznym i kontrolowanym przez terapeutę środowisku. Terapia VR może pomóc w leczeniu np. lęków wysokości – poprzez stopniowe wprowadzenie pacjentów na duże wysokości w środowisku wirtualnej rzeczywistości, a następnie wykonywanie różnych czynności na tych wysokościach pod nadzorem i przy wsparciu terapeuty.
– Depresja – coraz częściej terapia VR uważana jest za skuteczną w redukcji objawów depresji, takich jak obniżony nastrój i smutek, brak radości z różnych działań czy trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji. VR pozwala na bezpieczne i kontrolowane doświadczanie sytuacji, które w rzeczywistości mogą być trudne lub stresujące. Dodatkowo, pozwala w wirtualnym świecie przenosić się do miejsc relaksujących, takich jak las, morze czy łąka.
Na Uniwersytecie w Nowej Zelandii opracowano grę fantasy opierającą się na terapii poznawczo-behawioralnej, aby pomóc w walce z depresją wśród nastolatków. Gra SPARX ma wiele funkcji pomagających w walce z depresją, w której użytkownik wciela się w postać podróżującą przez świat fantazji, zwalczając negatywne myśli i ucząc się technik radzenia sobie z depresją. https://www.sparx.org.nz/the-game
Zalety terapii w VR
Terapia wirtualna oferuje szereg korzyści w porównaniu z konwencjonalnymi metodami terapeutycznymi, takich jak:
– ciekawą formę terapii, zwiększającą motywację uczestników,
– może być prowadzona w domu pacjenta i monitorowana na odległość,
– pacjent czuje się bardziej aktywnie zaangażowany w terapię,
– daje możliwość przećwiczenia rzeczy, które ciężko jest ćwiczyć w codziennym życiu (np. lęk przed wysokościami).
Warto jednak wziąć pod uwagę, iż pomimo wszystkich zalet terapii VR wymienionych powyżej, istnieją przeszkody w rozwoju powszechnych rozwiązań VR, wśród których wymienia się możliwe zawroty głowy, nudności czy trudności w utrzymaniu równowagi. Dlatego decydując się na taką formę terapii warto upewnić się, że jest ona dla nas odpowiednia.
Bibliografia:
1. Lindner P, Hamilton W, Miloff A and Carlbring P (2019) How to Treat Depression With Low-Intensity Virtual Reality Interventions: Perspectives on Translating Cognitive Behavioral Techniques Into the Virtual Reality Modality and How to Make Anti-Depressive Use of Virtual Reality–Unique Experiences. Front. Psychiatry 10:792. doi: 10.3389/fpsyt.2019.00792
2. Elio Salvadori, Giulia Mezzanotte, Silvia Gabrielli, Marco Dianti, Oscar Mayora-Ibarra. Toward Scalable VR Therapy Solutions for Individuals with Autism Spectrum Conditions: Challenges and Opportunities. In Filipa Ferreira-Brito, João Guerreiro 0002, Tiago João Guerreiro, editors, Proceedings of VR4Health – Workshop on Virtual Reality for Health and Wellbeing co-located with 21st International Conference on Mobile and Ubiquitous Multimedia (MUM 2022), Lisboa, Portugal, November 27th, 2022. Volume 3425 of CEUR Workshop Proceedings, pages 29-33, CEUR-WS.org, 2022.
Autorką artykułu jest mgr Anna Głowacka.
Masz pytania lub wątpliwości? Zachęcamy do kontaktu: kontakt@fundacja-ara.org