Jak radzić sobie w domu z problemami snu u dziecka z autyzmem?
Każde dziecko jest inne, więc nie ma jednego skutecznego rozwiązania mogącego pomóc w przypadku zaburzeń snu, jednak praktykowanie kilku nawyków może pomóc w poprawie nocnych (i porannych) zmagań.
Pierwszym krokiem zdecydowanie powinno być zapoznanie się z informacjami, ile powinno spać dziecko w ciągu doby. Pomoże to określić, czy i jak duży jest problem ze spaniem. Każde dziecko potrzebuje nieco innej ilości snu, ale ogólnie przyjęte ilości w zależności od wieku przedstawiają się tak:
– Wiek 1-3 lat: 12-14 godzin snu na dobę (w tym drzemki)
– Wiek 3-6 lat: 10-12 godzin snu na dobę
– Wiek 7-12 lat: 10-11 godzin snu na dobę
Artykuł na temat zaburzeń snu i ich przyczyn u dzieci w spektrum autyzmu przeczytasz tutaj.
Sposoby na problemy ze snem u dziecka:
1. ZAPEWNIENIE KOMFORTOWYCH WARUNKÓW DO SPANIA
Ważne jest, aby stworzyć dziecku bezpieczne i ciche miejsce do spania. Bez względu na to, gdzie dziecko śpi, w nocy powinno mieć własną przestrzeń do spania – może to być część wspólnego łóżka lub własne łóżko dziecka, ale powinno być ono takie samo każdej nocy.
– Sypialnia powinna być wygodna i dostosowana do potrzeb dziecka. Jeśli pokój jest zbyt ciemny, można włączyć przyciemnianą lampkę nocną, a jeśli do pokoju wpada światło z latarni ulicznych, warto rozważyć założenie ciemnych zasłon.
– Pokój powinien być cichy – najlepiej jest unikać włączania radia, telewizji lub muzyki, gdy dziecko zasypia, ponieważ mogą zarówno utrudniać zaśnięcie, jak i obudzić dziecko, gdy dźwięki nagle ustaną. W związku z tym warto pilnować, aby do sypialni dziecka nie dobiegał hałas bawiącego się rodzeństwa, telewizji, komputerów, gier wideo lub muzyki w pobliskich pokojach.
– Zapewnienie komfortu sensorycznego – dzieci z autyzmem mogą mieć problemy z wrażliwością na tekstury pościeli i piżam. Warto więc poeksperymentować, aby dowiedzieć się, czy te rzeczy mają wpływ na sen dziecka: na przykład, czy woli ciasną czy luźną piżamę, lekkie lub ciężkie przykrycia.
2. USTALENIE WIECZORNEJ RUTYNY
Wieczorna rutyna powinna być krótka i przewidywalna. Ma ona na celu nauczyć dziecko, jak się przygotować do snu. Dzieci z autyzmem często lubią przewidywalność i schematy, dlatego trzymanie się stałego wieczornego planu może pomóc im w spokojnym zasypianiu.
Początkowo, kluczowym aspektem jest kładzenie dziecka wtedy, kiedy naprawdę chce mu się spać. Jeżeli na początku będzie to znaczniej późniejsza godzina niż preferowana przez rodzica (np. 23), należy rozpocząć wieczorną rutynę właśnie o tej porze, a następnie budzić dziecko o normalnej porze rano. Następnie powoli i stopniowo (np. o 15 min) przesuwać czas kładzenia się spać, aż dojdziemy do preferowanej godziny.
Co może być pomocne przy ustalaniu wieczornej rutyny?
– Wyciszenie – na dwie godziny przed snem należy unikać zabawek interaktywnych, tabletów, aktywności fizycznych czy intensywnych zabaw. Warto, żeby aktywności wieczorne były wyciszające. Może być to słuchanie muzyki, masaże, czytanie książek czy wspólne spokojne spędzanie czasu.
– Czynności pielęgnacyjne – jeżeli dziecko wycisza się podczas kąpieli w ciepłej wannie, warto wprowadzić taki punkt do wieczornej aktywności. Jeśli dziecko ma trudność z którąś z czynności (np. z myciem włosów czy zębów), warto wykonać je znacznie wcześniej (np. 3h przed czasem kładzenia się spać).
– W przypadku niektórych dzieci dobrze sprawdzić może się plan aktywności. Wsparcie wizualne, takie jak plansza z obrazkami przedstawiającymi czynności około senne, może ułatwiać dziecku zrozumienie dotyczące pory snu.
3. UTRZYMYWANIE REGULARNEJ RUTYNY I NAWYKÓW W CIĄGU DNIA
W oddziaływaniach mających poprawić sen dziecka istotne są także rzeczy, które dziecko robi w dzień. W związku z tym ważne jest, aby:
– starać się utrzymać tę samą godzinę budzenia i kładzenia się spać,
– w przypadku małych dzieci ustalić regularny harmonogram drzemek (ważne jest, aby drzemki kończyły się nie później niż o 16:00); warto unikać również „nieplanowanych” drzemek,
– unikać obfitych posiłków lub przekąsek przed snem (szczególnie tych, które mają efekt pobudzający, np. czekolady czy słodkich napojów),
– zadbać o odpowiednią ilość aktywności fizycznej i świeżego powietrza (ale nie w ciągu dwóch do trzech godzin przed snem),
– w miarę możliwości warto zmniejszyć lub unikać korzystania z sypialni w ciągu dnia do takich rzeczy, jak odrabianie lekcji, zabawa czy czas wolny – spowoduje to, iż sypialnia będzie jednoznacznie kojarzyła się ze spaniem.
4. RATUNEK PRZY PRZERWANYM ŚNIE
Jeżeli dziecko wybudza się w środku nocy, warto wprowadzić przedmiot, który będzie kojarzył się dziecku ze snem. Może być to kocyk lub przytulanka, które dawane za każdym razem podczas wybudzenia powinno po jakimś czasie skojarzyć się dziecku ze snem i w dalszej przyszłości nauczyć je samodzielnego ponownego zasypiania. Jeżeli dziecko wybudza się i nie jest już śpiące, należy nie wchodzić z nim w aktywności zabawowe i nie dopuszczać do zabawy zabawkami. Pokój powinien zostać ciemny, a aktywności powinny być ściśle powiązane ze snem.
5. NAUKA SAMODZIELNEGO SPANIA
Jeżeli dziecko ma trudności z samodzielnym spaniem, warto rozpocząć proces, w którym opiekunowie stopniowo znikają z pokoju. Początkowo rodzic może usiąść na krześle przy łóżku dziecka zamiast leżeć z nim w łóżku. Następnie stopniowo, co kilka nocy, przesuwać krzesło dalej od łóżka. Ostatecznym celem jest całkowite usunięcie krzesła z pokoju.
Jeśli te powyższe sugestie, wdrażane przez kilka tygodni, nie zadziałają, warto porozmawiać z lekarzem dziecka, aby dowiedzieć się, czy konieczne jest spotkanie ze specjalistą od snu, neurologiem czy psychiatrą. Może okazać się, że kluczowe jest przebadanie dziecka pod kątem medycznym. Jeśli rodzicowi trudno jest ustalić, dlaczego dziecko ma problemy ze snem, warto wprowadzić dziennik snu. Zapisując zachowanie dziecka podczas snu, możemy dostrzec pewien wzorzec lub zauważyć coś w otoczeniu, co wpływa na sen dziecka. Taki zapis zachowania w czasie snu pomoże również specjalistom pracującym z dzieckiem.
Bibliografia:
– https://jim.org/wp-content/uploads/2020/04/Zaburzenia-snu-1.pdf
– https://www.autismspeaks.org/sites/default/files/SC_ATN%20Sleep%20Topic%20Flyer_083120_v5.pdf
– https://www.autismspeaks.org/sites/default/files/2018-08/Sleep%20Tool%20Kit.pdf
– https://livingautism.com/autism-and-sleep-ten-possible-strategies/
– https://www.autism.org.uk/advice-and-guidance/topics/physical-health/sleep/parents
Autorką artykułu i ilustracji jest mgr Anna Głowacka.
Masz pytania lub wątpliwości? Zachęcamy do kontaktu: kontakt@fundacja-ara.org