Zaburzenia snu w autyzmie – co może pomóc rodzicom poprawić sen dziecka?
Zaburzenia współwystępujące z autyzmem to coraz częstszy temat podejmowany przez specjalistów. Jednym z zaburzeń towarzyszących w ASD są zaburzenia snu, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na funkcjonowanie zarówno dziecka, jak i całej rodziny. U osób z autyzmem występują one znacznie częściej niż u osób neurotypowych, a badania wykazują, iż mogą one wystąpić nawet u 44–83% osób w spektrum (w populacji ogólnej jest to od 25–40%) (1). Dodatkowo są one bardziej uporczywe i utrzymują się przewlekle około 10 razy częściej w porównaniu z dziećmi neurotypowymi (2).
Najczęściej zgłaszanymi przez rodziców problemami są:
– Bezsenność
– Wielogodzinny proces zasypiania
– Częste wybudzanie się w nocy
– Moczenie nocne
– Nieefektywny sen
– Koszmary senne
– Problem z samodzielnym zasypianiem
Jakie są przyczyny występowania zaburzeń snu u dzieci z autyzmem?
Na chwilę obecną naukowcy nie znają konkretnej przyczyny tego zjawiska, a etiologię bezsenności u dzieci z autyzmem określa się jako wieloczynnikową. Wśród przyczyn problemu wymienia się jednak głównie:
1. Zaburzenia neurochemii i gospodarki hormonalnej (np. zaburzenia poziomu melatoniny czy kortyzolu) – u dzieci z ASD odnotowano niższe wartości melatoniny w ślinie, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy (3), co może przekładać się na trudności w zasypianiu i utrzymanie ciągłości snu.
2. Zaburzenia psychiatryczne (np. zaburzenia lękowe) – w psychiatrii dzieci i młodzieży częstym zjawiskiem jest współwystępowanie różnych zaburzeń u jednego pacjenta. U dzieci z autyzmem często współwystępują zaburzenia, o których wiadomo, że wpływają na sen, np.:
– Depresja: Osoby z ASD są około cztery razy bardziej narażone na depresję niż osoby bez ASD, co wiąże się z bezsennością i brakiem regeneracji podczas snu (4).
– Lęk: Jednym z objawów lęku, który jest powszechny u osób z autyzmem, są trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu.
– Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD): Ponad jedna czwarta osób z ASD (5) ma ADHD, które zostało powiązane z wieloma problemami ze snem, w tym bezsennością, parasomniami, nocnymi przebudzeniami i niespokojnym snem.
3. Złe nawyki około senne – bardzo istotne jest zapewnienie dzieciom właściwych warunków do snu i wprowadzenie nawyków około sennych – zaciemniony i spokojny pokój, rezygnacja z urządzeń elektronicznych lub zabawek interaktywnych przed snem, wprowadzenie elementów relaksacji (spokojna muzyka, czytanie książki).
4. Trudności w odczytywaniu wskazówek społecznych – ludzie wiedzą, kiedy nadszedł czas, aby iść spać, dzięki rytmom okołodobowym, ale używają również wskazówek społecznych – na przykład dzieci mogą widzieć swoje rodzeństwo przygotowujące się do snu lub wiedzieć, że po kolacji idziemy się kąpać i spać. Dzieci z autyzmem, które często mają trudności z komunikacją, mogą nie rozumieć tych sygnałów lub błędnie je interpretować.
5. Problemy z przetwarzaniem sensorycznym – w przypadku dzieci ze spektrum, hałasy domowe, takie jak telewizor, muzyka, zmywarka itp. mogą być nadmiernie stymulujące lub w inny sposób niepokojące, uniemożliwiając im zasypianie, a nawet odczuwanie zmęczenia. Dodatkowo niektóre dzieci mogą nie tolerować poszczególnych materiałów i metek w piżamach lub potrzebować docisku (np. poprzez kołdrę obciążeniową).
Jak problemy ze snem mogą wpływać na dziecko i funkcjonowanie całej rodziny?
Brak dobrego snu może mieć poważny wpływ na życie i ogólny stan zdrowia dziecka. Sen jest szczególnie ważny w okresie rozwojowym, kiedy rozwija się ośrodkowy układ nerwowy dziecka, a jego brak może wpływać na nasilenie zaburzeń zachowania, deficyty w zakresie uwagi i jej koncentracji, nadpobudliwość czy obniżenie możliwości poznawczych (6). Dodatkowo problemy ze snem u dziecka wpływają na funkcjonowanie całej rodziny, ponieważ zwiększają poziom stresu u rodziców oraz wpływają na długość i jakość ich snu.
Artykuł o tym, jak radzić sobie w domu z problemami snu u dzieci w spektrum autyzmu, przeczytasz tutaj.
Bibliografia:
1. Kotagal S, Broomall E: Sleep in children with autism spectrum disorder. Pediatr Neurol 2012; 47: 242–251.
2. Pałka-Szafraniec Katarzyna, Gmitrowicz Agnieszka, Makowska Iwona: Zaburzenia snu w autyzmie, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, vol. 18, no. 4, 2018, pp. 413–417.
3. Melke J, Goubran Botros H, Chaste P et al.: Abnormal melatonin synthesis in autism spectrum disorders. Mol Psychiatry 2008; 13: 90–98.
4. Hudson, C. C., Hall, L., & Harkness, K. L. (2019). Prevalence of Depressive Disorders in Individuals with Autism Spectrum Disorder: a Meta-Analysis. Journal of abnormal child psychology, 47(1), 165–175.
5. Posar, A., & Visconti, P. (2019). Long-term outcome of autism spectrum disorder. Turk pediatri arsivi, 54(4), 207–212.
6. Pałka-Szafraniec Katarzyna, Gmitrowicz Agnieszka, Makowska Iwona: Zaburzenia snu w autyzmie, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, vol. 18, no. 4, 2018, pp. 413–417.
Autorką artykułu jest mgr Anna Głowacka.
Masz pytania lub wątpliwości? Zachęcamy do kontaktu: kontakt@fundacja-ara.org