Metody wspomagające terapię autyzmu

W Polsce istnieje szereg metod terapii autyzmu – niektóre z nich są dedykowane jedynie osobom ze spektrum i całościowo, na różnych płaszczyznach, wspierają ich rozwój (sprawdź nasz przegląd). Inne metody, którymi zajmiemy się w tym artykule, skupiają się na rozwoju konkretnej umiejętności czy sfery życia; są metodami wspomagającymi, skoncentrowanymi na jednym obszarze rozwoju – są to np. metody wspierające rozwój umiejętności społecznych (Trening Umiejętności Społecznych) czy metody rehabilitacji ruchowej (np. hipoterapia).

Aktualnie, w związku z rozwojem badań naukowych nad autyzmem, metod wspierających terapię, dostępnych na polskim rynku, jest coraz więcej. Niektóre wciąż są sprawdzane naukowo pod kątem ich efektywności. Wybierając dodatkowe odziaływania warto zapoznać się ze wszystkimi informacjami, aby odpowiednio dobrać metodę do dziecka – np. na jaki obszar rozwoju wpływa dana terapia lub czy są jakieś medyczne przeciwskazania do jej stosowania. W tym artykule zajmiemy się metodami, które na dzień dzisiejszy najczęściej wybierane są przez rodziców.

Metody ruchowe

 

• TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ (SI)

Integracja sensoryczna to sposób, w jaki mózg analizuje, przetwarza i interpretuje informacje docierające do niego z otoczenia i z ciała. Informacje dostarczane są przez zmysły, zarówno te podstawowe – węchu, słuchu, wzroku; jak i bardziej skomplikowane, dostarczające nam informacji o ruchach i położeniu naszego ciała. Gdy mózg nie jest zdolny do prawidłowego odbierania i przetwarzania bodźców zmysłowych, proces integracji sensorycznej uznaje się za zaburzony.

Dla kogo?

Terapia SI przeznaczona jest dla dzieci, u których występuje zaburzenie integracji sensorycznej. Sygnałami, które mogą wskazywać na potencjalne zaburzenie sensoryczne u dziecka, są m.in.:

– nadwrażliwość na bodźce (np. dotyk, dźwięk) – dziecko może źle reagować na zbyt głośne dźwięki, unikać przedmiotów o nieznanej konsystencji (unikać nowych produktów żywnościowych, niechętnie dotykać mas plastycznych czy farb), niechętnie nosić niektóre ubrania (źle reagować na metki, ściągacze czy niektóre materiały),

– zbyt mała wrażliwość na bodźce – dziecko może potrzebować intensywniejszych doznań (mocniejszego przytulania, głośnych dźwięków, intensywnie się bujać na huśtawce czy kręcić na karuzeli),

– problemy z utrzymywaniem równowagi – częstsze przewracanie się, obijanie się o przedmioty,

– opóźnienie w zdolnościach ruchowych – dziecko może mieć problemy z czynnościami manualnymi takimi jak zapinanie guzików, używanie nożyczek; niepewnie wchodzić po schodach,

– zbyt mały lub zbyt wysoki poziom aktywności ruchowej,

– problemy z koncentracją i nauką.

Podstawowe założenia terapii 

Terapia integracji sensorycznej najczęściej przebiega w formie zabawy, podczas której rozwijany i usprawniany jest system nerwowy dziecka. Odbywa się ona w specjalnie przygotowanej sali wyposażonej w odpowiednie przyrządy – hamaki terapeutyczne, piłki, dyski dotykowe, huśtawki, specjalne materace i koce. Poprzez huśtanie się, balansowanie na piłce, czy ćwiczenie równowagi mózg dziecka uczy się integrować docierające do niego bodźce zmysłowe, usprawnia się jego system sensoryczny, a organizm uczy się poprawnie reagować na informacje docierające ze zmysłów. Podczas terapii SI usprawniane są także zdolności ruchowe – koordynacja czy czynności motoryczne.

Placówki oferujące ten rodzaj terapii w Warszawie: 

– Lista gabinetów rekomendowanych przez Polskie Stowarzyszenie Integracji Sensorycznej: https://pstis.pl/pl/html/index.php?str=podstrona_gabinety

Bibliografia:

– Integracja sensoryczna – co to jest? Natuli – dzieci są ważne: https://dziecisawazne.pl/co-to-jest-integracja-sensoryczna/

– Co to jest integracja sensoryczna (SI)? PSTIS Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej SI: https://pstis.pl/pl/html/index.php?str=podstrona_terapia

 

• METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

Metoda ruchu rozwijającego (Development Movement – Ruch Rozwijający) opracowana została w Wielkiej Brytanii przez fizjoterapeutkę Weronikę Sherborne. Podstawą do stworzenia tej metody było założenie, że poprzez ruch można oddziaływać na rozwój psychofizyczny dziecka. Podczas zajęć wykonywane są specjalnie dopasowane zabawy ruchowe i ćwiczenia umożliwiające dziecku poznanie własnego ciała i rozwijanie poczucia własnej wartości, naukę współdziałania w grupie, a także rozwijanie umiejętności społecznych.

Dla kogo?

Zajęcia prowadzone metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne są zajęciami grupowymi. Początkowo zakładano, że grupa powinna liczyć od 6 do 14 osób, jednak bardzo często prowadzone są w większych grupach szkolnych czy przedszkolnych. Metoda ta przeznaczona jest dla dzieci, które nie rozwinęły prawidłowo świadomości ciała, a także dla dzieci mających trudności z samoregulacją emocji, dzieci z niepełnosprawnościami ruchowymi oraz zaburzeniami rozwojowymi.

Podstawowe założenia terapii

Podczas zajęć poprzez ruch rozwijana jest świadomość ciała, świadomość przestrzeni i działania w niej oraz zdolność do dzielenia jej z innymi ludźmi. Podstawowymi elementami w tej metodzie są ruch i kontakt fizyczny, przeplatane elementami relaksu i nauką odprężania się. Podczas zajęć zaspokajana jest potrzeba zabawy, rozluźniane jest napięcie oraz budowane jest poczucie własnej wartości dziecka.

Wyróżnianych jest kilka kategorii ruchu:

1. Ruch prowadzący do poznania własnego ciała i kształtujący związek jednostki z otoczeniem – aktywności w tej kategorii mają na celu kontrolę nad ruchami własnego ciała, poznanie odczuć w ciele wynikających z wykonywania różnych ćwiczeń, a także umiejscowienie siebie w relacji z otoczeniem. Mają kształtować poczucie siły, sprawczości, a także kształtowania własnej tożsamości. Przykładowe aktywności w tej kategorii to np. wyczuwanie i nazywanie części stóp podczas tupania, biegania, podskakiwania; przyklejanie się” plecami do podłogi; prowadzenie osoby, która ma zamknięte oczy; tworzenie „tunelu”, pod którym dzieci czołgają się w dowolny sposób; zabawa w zajmowanie jak najmniejszej/jak największej części podłogi,

2. Ruch wiodący do wytworzenia związku z drugim człowiekiem – aktywności z tej kategorii mają na celu zachęcenie dzieci do nawiązania pozytywnego kontaktu z innymi uczestnikami zajęć. Aktywności ruchowe z tej kategorii dzielą się na 3 grupy i wykonywane są w parach:

• ruch „z” – dzieci podzielone są w pary, w których jedna z osób jest aktywna, a druga bierna – takie ćwiczenie wymaga zaufania od osoby biernej oraz opiekuńczości i uważności ze strony osoby aktywnej. Mogą to być ćwiczenia takie jak turlanie partnera po podłodze czy zabawa w domek (jedna osoba ciałem tworzy domek, a druga go „zwiedza”),
• ruch „przeciwko” – polega na zabawie w przepychanie się czy siłowanie się, aby uświadomić dzieciom ich własną siłę bez użycia agresji, np. zabawa w paczkę – jedna osoba wykonuje siad skulny, zwija się w kłębek, a druga próbuje „rozwiązać” paczkę,
• ruch „razem” – są to ćwiczenia i aktywności, które wymagają równoczesnego zaangażowania obydwu osób z pary, np. opieranie się o siebie plecami i próba wstania, bez rozczepienia się pleców.

3. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie – aktywności wykonywane są analogicznie do powyższych („z”, „przeciwko”, „razem”), jednak w większych grupach. Przykładowe aktywności w tej kategorii to np. zabawa chustą animacyjną – podrzucanie piłki, żeby nie spadła, próba wrzucenia piłki do dziurki; zabawa w grupowe kalambury z wykorzystaniem własnego ciała (cała grupa musi przedstawić jakieś hasło);

4. Ruch kreatywny – jest to ruch spontaniczny, niczym nie ograniczany, mający na celu wyzwolić kreatywność i pomóc w swobodny, twórczy sposób wyrazić siebie. Przykładową aktywnością w tej kategorii może być taniec wyzwolony.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Centrum Rozwoju Dziecka „Oxygen”: https://centrumrozwojudziecka.pl/metoda-ruchu-rozwijajacego/

– Gabinet Diagnozy i Terapii „Huśtawka”: http://hustawka.edu.pl/

– Kids Medic: https://kidsmedic.pl/uslugi/muzykoterapia-dzieci/metoda-ruchu-sherborne/

– Przystań Brzdąca: https://www.przystanbrzdaca.com/metoda-ruchu-rozwijajacego

– Terapeutika: https://terapeutika.com.pl/oferta/psycholog/terapia/#zajecia-prowadzone-metoda-ruchu

Bibliografia:

– Szaflik, B. (2006). Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne w stymulowaniu rozwoju dzieci u progu startu szkolnego. Nauczyciel i Szkoła 3-4.

– Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne. Czym jest? Kto może z niej korzystać?, ePedagogika. https://epedagogika.pl/wspomaganie-ucznia-ksztalcenie-specjalne/metoda-ruchu-rozwijajacego-weroniki-sherborne.-czym-jest-kto-moze-z-niej-korzystac–6297.html

 

• HIPOTERAPIA

Hipoterapia to metoda rehabilitacji ruchowej i ogół działań terapeutycznych przy użyciu pracy z koniem. Praca tą metodą może wspierać zarówno sferę fizyczną, jak i psychiczną. Podczas terapii pacjenci mogą rozwijać i wzmacniać pracę mięśni, pracować nad poprawną postawą oraz ćwiczyć równowagę i koordynację wzrokowo-ruchową, a sam kontakt ze zwierzęciem może pomóc w wyciszeniu się oraz pracy nad samodzielnością.

Dla kogo?

Z hipoterapii mogą korzystać zarówno dzieci, jak i dorośli m.in. z wadami postawy, upośledzeniem intelektualnym, mózgowym porażeniem dziecięcym, autyzmem i różnymi innymi zaburzeniami rozwojowymi.

Podstawowe założenia terapii

Hipoterapia prowadzona jest przez specjalnie przygotowanego terapeutę, który ocenia potrzeby dziecka i odpowiednio dobiera oddziaływania. Formy pracy mogą obejmować m.in.:

– terapię ruchem z koniem – dziecko siedzi na powoli poruszającym się koniu, asekurowane jest przez terapeutę. Ruch konia pozytywnie wpływa na rozluźnienie mięśni, a utrzymanie się w odpowiedniej pozycji wzmacnia mięśnie kręgosłupa, brzucha i wpływa na korekcję postawy. Ruchy konia idącego stępem są analogiczne ruchów idącego człowieka, dlatego poprzez samo jechanie na koniu na miednicę, tułów i kręgosłup dziecka przenoszone są poprawne wzorce ruchowe. Wzmacniana jest również koordynacja ruchowa i równowaga.

– fizjoterapię na koniu – poza samą terapią ruchem z koniem, podczas zajęć wykonywana jest także fizjoterapia na koniu – jest to zestaw specjalnie przygotowanych ćwiczeń wykonywanych podczas siedzenia na poruszającym się zwierzęciu, które mają na celu korygowanie wad postawy czy wzmocnienie lub rozluźnienie mięśni.

– terapia kontaktem z koniem – jednym z istotnych elementów hipoterapii jest również sam kontakt z koniem: dotyk, nawiązanie relacji ze zwierzęciem, a także wykonywanie czynności przygotowujących konia do jazdy. Dzięki temu dzieci mają możliwość nawiązania emocjonalnego kontaktu ze zwierzęciem, mogą doświadczać opieki nad żywym stworzeniem i dzięki temu uczyć się samodzielności.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Patataj. Szkoła jazdy konnej: https://patataj.com/hipoterapia/

– Fundacja „Hipoterapia”: https://hipoterapia.org/

– Ośrodek hipoterapii „Helenów” : https://www.helenow.pl/hipoterapia/

– Fundacja Pomocy Młodzieży i Dzieciom Niepełnosprawnym „HEJ, KONIKU!”: http://www.hejkoniku.org.pl/hipoterapia/osrodek-hipoterapii-info/

– Fundacja „Byka za rogi”: http://fundacjabykazarogi.org/hipoterapia

Bibliografia:

– Sobuś, M., & Łagan, S. (2010). Hipoterapia jako naturalna forma rehabilitacji. Aktualne Problemy Biomechaniki.

– Hipoterapia | PZHK. (b. d.). Polski Związek Hodowców Koni. https://www.pzhk.pl/formalnosci/hipoterapia/

 

• TERAPIA RĘKI

Terapia ręki to metoda wspierająca rozwój dziecka, mająca na celu usprawnianie motoryki małej, czyli precyzyjnych ruchów ręki, dłoni oraz palców. Początkowo kluczowym aspektem terapii jest wzmocnienie mięśni całego ciała (a przede wszystkim całej ręki, ramion, obręczy barkowej i pleców), a następnie wzmacniana jest motoryka mała – mięśnie palców, praca nadgarstka i prawidłowy uchwyt. Ważnym aspektem jest również dostarczanie wrażeń dotykowych poprzez poznawanie struktur, zabawy masami plastycznymi czy rozpoznawanie różnych faktur, a także umiejętności grafomotoryczne, gdzie ćwiczona jest sprawność ręki i precyzyjność ruchów podczas rysowania czy pisania.

Dla kogo?

Terapia ręki przeznaczona jest dla:

– dzieci mających trudności z czynnościami manualnymi (rysowaniem, malowaniem, lepieniem z plasteliny czy ciastoliny), a także osobami niechętnie podejmującymi te czynności,

– dzieci mających trudności w opanowaniu prawidłowego chwytu pisarskiego,

– dzieci przejawiających trudności w zakresie czynności samoobsługowych wymagających użycia motoryki małej, np. wiązanie butów, korzystanie ze sztućców, zapinanie guzików,

– dzieci, które nie rozwijają umiejętności adekwatnych do swojego wieku (np. rysują w sposób nieadekwatny do wieku, przekraczają kontury przy kolorowaniu, mają trudności w rysowaniu kształtów),

– dzieci mających problem z koordynacją obu rąk lub z koordynacją oko-ręka (np. mających trudność w rzucaniu i łapaniu piłki, w zabawach manipulacyjnych i przy nauce czytania),

– dzieci mających obniżone lub podwyższone napięcie mięśniowe w rękach, a także poszukujących doznań w obrębie rąk (zaciskanie pięści, siadanie na rękach, kłopoty z podnoszeniem/odkręcaniem przedmiotów).

Podstawowe założenia terapii

Początkowym krokiem w terapii jest postawienie wnikliwej diagnozy potrzeb dziecka. Terapeuta powinien rozpocząć od ocenienia, jaki jest ogólny poziom funkcjonowania dziecka, ponieważ rozwój motoryki małej powinien przebiegać równolegle do jego całościowego rozwoju. Następnie obserwacji poddawane są postawa i ruch, funkcje kończyn górnych, sprawność dłoni i umiejętność manipulacji oraz na samym końcu umiejętności grafomotoryczne.

Ćwiczenia podczas sesji wykonywane są w określonej kolejności. Początkowo są to ćwiczenia angażujące głównie obręcz barkową i stawy ramienne. Ćwiczenia te mają na celu normalizację napięcia mięśniowego i zwiększenie zakresu ruchu w stawie barkowym. Następnie, w miarę możliwości dziecka, odbywa się tzw. seria manualna – są to ćwiczenia i zabawy, które poprawiają ruchomość stawu łokciowego i nadgarstkowego. Kolejnym etapem jest ćwiczenie ruchów precyzyjnych, gdzie w zabawach usprawniana jest praca nadgarstka oraz ruchomość stawów palców i śródręcza. Ćwiczenia tego etapu mogą obejmować uczenie zaciskania rąk w pięści, konstruowanie budowli z klocków, przesypywanie ziarnek, zapinanie guzików czy nawlekanie koralików na sznurek. Ostatnim etapem są ćwiczenia grafomotoryczne, gdzie ćwiczona jest sprawność ręki i precyzyjność ruchów poprzez kolorowanie kształtów, kopiowanie rysunków, rysowanie figur i szlaczków.

Wszystkie etapy wprowadzane są stopniowo i dostosowane do możliwości dziecka, a celami terapii są konkretne umiejętności kluczowe dla jego samodzielnego funkcjonowania. Każdą sesję powinna kończyć relaksacja, podczas której dziecko w wybrany dla siebie sposób może dać odpocząć mięśniom po terapii.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Gabinet „Promyk”: https://gabinetpromyk.eu/oferta/terapia-reki/

– Centrum Intensywnej Terapii „Olinek”: https://olinek.com.pl/terapie/terapia-reki/

– Gabinet Terapeutyczny „Siedem zmysłów”: https://siedem-zmyslow.pl/terapia-reki

– Pracownia „Sensory”: https://pracowniasensory.pl/terapia-reki-warszawa-bielany/

– Poradnia „Edu-Point”: https://www.edupoint.pl/terapia-reki/

– Centrum Terapii i Rozwoju „LogoSpec”: https://logospec.pl/oferta-zajec/terapia-reki-warszawa/

– „Dobra Przestrzeń”: https://www.dobra-przestrzen.pl/oferta/terapia-reki/

– Poradnia „Konwaliowa”: https://konwaliowa.pl/oferta/dzieci-i-mlodziez/terapia-reki/

– Centrum Wspomagania Rozwoju „Asan”: http://asan-centrum.pl/terapia-reki-warszawa-ursynow/

Bibliografia:

– Piekarczyk, M. Terapia ręki. PPP Katowice. https://www.ppp1katowice.pl/wp-content/uploads/2020/05/Terapia-ręki..pdf

– Bartkiewicz, W., Giczewska, A. Terapia Ręki | aCentrum Szkolenia. https://acentrumszkolenia.pl/terapia-reki-artykul/

– Głszyk, E. Terapia ręki. http://soswprzem.pl/wp-content/uploads/2019/12/TERAPIA-RĘKI-skonwertowany.pdf

– Głydziak, M. Terapia ręki. https://mp14zgierz.wikom.pl/uploads/5e9a192e2ae97/pages/13/content/Terapia_reki.pdf

 

• NDT BOBATH

Metoda NDT-Bobath (ang. neuro-developmental treatment – terapia neuro-rozwojowa) jest to metoda terapeutyczna stosowana w rehabilitacji niemowląt i małych dzieci. Głównym celem terapii jest redukcja deficytów występujących u dziecka tak, aby mogło osiągnąć jak największą samodzielność. Oddziaływania metodą NDT-Bobath obejmują przede wszystkim fizjoterapię (ćwiczenia mające na celu normalizowanie napięcia mięśniowego, czy dążenie do kontroli postawy), a u starszych dzieci także logopedię oraz terapię zajęciową.

Dla kogo?

Metoda NDT-Bobath przeznaczona jest dla wcześniaków, niemowląt i dzieci starszych m.in. z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, obniżonym lub wzmożonym napięciem mięśniowym, zaburzeniami koordynacji, mózgowym porażeniem dziecięcym czy wadami rozwojowymi. Terapia często prowadzona jest również, jeżeli dziecko nie siada, nie unosi głowy, ma kłopot z obracaniem się z pleców na brzuch i odwrotnie, a także gdy jest niespokojne lub mało ruchliwe.

Metoda NCT-Bobath czasem stosowana jest także u dorosłych, jednak pomimo wspólnej podstawy merytorycznej często uważana jest za odrębną metodę terapeutyczną.

Podstawowe założenia terapii

Plan terapii dostosowywany jest indywidualnie do potrzeb każdego dziecka oraz w miarę postępów jest na bieżąco modyfikowany. Nadrzędnym celem terapii jest dążenie do jak największego usamodzielniania dziecka poprzez zminimalizowanie występujących deficytów układu nerwowego.

W trakcie sesji fizjoterapeuta dobiera odpowiedni zestaw ćwiczeń, aby nauczyć dziecko wykonywania konkretnych ruchów, wspierać prawidłową postawę ciała oraz utrwalić poprawne wzorce ruchowe. Podczas terapii dziecku dostarczane są zróżnicowane odczucia sensoryczne i ruchowe. Ćwiczenia mają być bezbolesne i nie powinny doprowadzać dziecka do płaczu, ponieważ płacz generuje napięcie mięśniowe uniemożliwiające skuteczną rehabilitację.

Metoda NDT-Bobath przykłada dużą wagę do współuczestniczenia rodziców/opiekunów dziecka w terapii, ponieważ istotne jest, aby odbywała się ona codziennie. Rodzice są przeszkalani przez terapeutę prowadzącego/fizjoterapeutę, aby móc zapewnić swojemu dziecku oddziaływania również na terenie domu. W taki sposób nie zaburzana jest interakcja pomiędzy matką a dzieckiem, a prawidłowo wykonywane czynności codzienne, takie jak karmienie, noszenie, mycie czy zabawa mogą być dobrym sposobem na utrwalanie poprawnych wzorców ruchowych.

W przypadku dzieci starszych, oprócz rehabilitacji wprowadzana jest także terapia zajęciowa, mająca na celu uczenie podstawowych umiejętności takich jak samodzielne jedzenie, picie czy korzystanie z toalety; oraz logopedia, mająca na celu nie tylko rozwój mowy, ale także wzmacnianie mięśni niezbędnych do mówienia.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie: 

– Lista certyfikowanych terapeutów Polskiego Stowarzyszenia NDT-Bobath: https://www.ndt-bobath.pl/znajdz-terapeute/

Bibliografia:

– NDT Bobath – cele, zasady i założenia metody. Portal Fizjoterapeuty. https://fizjoterapeuty.pl/metody-specjalne/ndt-bobath.html

– Terapia niemowląt metodą NDT Bobath | Damian Medical Center Warsaw. https://www.damian.pl/terapia-niemowlat-metoda-ndt-bobath/

– Metoda NDT-Bobath – Polskie Stowarzyszenie NDT-BOBATH. https://www.ndt-bobath.pl/metoda-ndt-bobath-2/

– Burak, M. (03.2020). NDT Bobath (Bobath concept) – na czym polega i jakie są wskazania do rehabilitacji metodą Bobath? https://www.doz.pl/czytelnia/a14980-NDT_Bobath_Bobath_concept__na_czym_polega_i_jakie_sa_wskazania_do_rehabilitacji_metoda_Bobath

 

• METODA VOJTY

Metoda Vojty jest jedną z metod wykorzystywanych w rehabilitacji niemowląt i małych dzieci. Została opracowana przez neurologa dziecięcego prof. Vaclava Vojtę. Polega ona na terapeutycznym zastosowaniu odruchowej lokomocji. Odbywa się to poprzez ułożenie dziecka w pozycji aktywującej (na brzuchu, na plecach lub na boku) i uciskanie konkretnych punktów na ciele dziecka w celu wywołania prawidłowych odruchów.

Dla kogo?

Według Vojty terapia ta może być stosowana u pacjentów w każdej grupie wiekowej. Najczęściej jednak jest wykorzystywana jako metoda rehabilitacji ruchowej niemowląt i małych dzieci, a także u osób z dziecięcym porażeniem mózgowym, dziecięcą asymetrią postawy, po udarze mózgu, ze skoliozą czy z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego.

Podstawowe założenia terapii

Terapia dostosowywana jest indywidualnie do potrzeb każdego dziecka na podstawie wcześniej przeprowadzonej diagnozy. Początek oddziaływań rozpoczyna obserwacja odruchów charakterystycznych dla pierwszych tygodni życia dziecka, a także motoryki spontanicznej podczas leżenia przodem, bokiem i tyłem. Na podstawie tego ustalany jest indywidualny plan terapeutyczny.

Odruchowa lokomocja jest aktywowana poprzez ściśle określony nacisk na niektóre strefy ciała w trzech pozycjach wyjściowych: na brzuchu, plecach i na boku. W taki sposób aktywowane są wzorce motoryczne, niezbędne do wykonania określonego ruchu: odruchowego obrotu i odruchowego pełzania.

Celem odruchowego pełzania może być m.in: aktywacja mięśni niezbędnych do chwytania, wstania czy chodu, aktywacja mięśni oddechowych, mięśni brzucha, ruchów połykania i ruchów oczu, a odruchowego obrotu m.in.: wyprost kręgosłupa, pogłębienie oddechu i aktywacja mięśni brzucha.

Aby terapia była skuteczna, musi być z reguły prowadzona kilka razy dziennie i powinna trwać od ok. 5 do 20 minut. Terapia w gabinecie odbywa się mniej więcej raz w tygodniu, a przez resztę dni prowadzą ją rodzice lub opiekunowie na terenie domu. W związku z tym, to oni odgrywają bardzo ważną rolę w procesie terapeutycznym. Prawidłowo prowadzona terapia nie powinna powodować bólu, jednak zdarzają się sytuacje, że dzieci płaczą. Wynikać to może z wysiłku wkładanego przez organizm dziecka lub z nieprzyzwyczajenia do przyjmowania określonych pozycji. Ważnym aspektem jest więc umiejętność rozpoznawania, co dziecko wyraża swoim płaczem, i adekwatne reagowanie.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Oficjalna lista terapeutów z województwa mazowieckiego: https://www.vojta.com.pl/index.php/lista/wojewodztwo-mazowieckie/

Bibliografia:

– Terapia wg Vojty. Internationale Vojta Gesellschaft. https://www.vojta.com/pl/zasada-vojty/terapia-wg-vojty

– Barczykowska-Tchorzewska, J. (02.2017). Metoda Vojty w rehabilitacji ruchowej dzieci. Na czym polega? Medme.pl – Dla Ciebie, na zdrowie! https://www.medme.pl/artykuly/metoda-vojty-w-rehabilitacji-ruchowej-dzieci-na-czym-polega,67205.html

– Metoda Vojty. Centrum Intensywnej Terapii Olinek. https://olinek.com.pl/terapie/vojta/

 

Metody wspierające rozwój emocjonalno-społeczny

 

• TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH TUS 

TUS, czyli Trening Umiejętności Społecznych, to trening grupowy skupiający się na uczeniu umiejętności społecznych. Podczas zajęć uczestnicy uczą się funkcjonowania w grupie, a także nabywają niezbędne umiejętności społeczne potrzebne w codziennym funkcjonowaniu. Zajęcia odbywają się w małych grupach i często prowadzone są przez dwóch terapeutów.

Dla kogo?

Zajęcia TUS przeznaczone są przede wszystkim dla dzieci i młodzieży przejawiających trudności w kontaktach społecznych. Z tej formy zajęć korzystają dzieci z diagnozą autyzmu, ADHD, zagrożone niedostosowaniem społecznym, jak i dzieci bez diagnozy: nieśmiałe, wycofane społecznie, mające trudności w relacjach z rówieśnikami, czy mające trudność w rozpoznawaniu i wyrażaniu własnych emocji. Najczęściej prowadzone są w formie zajęć grupowych, jednak często, elementy TUS używane są również podczas zajęć indywidualnych.

W związku z uniwersalnością Treningu Umiejętności Społecznych, zajęcia metodą TUS coraz częściej prowadzone są również dla dorosłych.

Podstawowe założenia

Trening umiejętności społecznych metodą amerykańskiego psychologa Arnolda P. Goldsteina opiera się na czterech filarach:

1. Modelowanie – uczenie się poprzez obserwowanie zachowań innych ludzi. Poprzez skupienie uwagi na zachowaniu modela dziecko ma możliwość zapamiętania zachowania i samodzielnego wypróbowania go. Podczas zajęć TUS, scenki dotyczące umiejętności zachowania się w konkretnej sytuacji (np. uprzejmej odmowy, proszenia o pomoc itp.) odgrywane są przez prowadzących lub pokazywane są na filmach modelowych. Ważnym aspektem jest wcześniejsze omówienie prezentowanej umiejętności, a następnie stworzenie jak najdokładniejszego, wizualnego skryptu zachowania (np. w przypadku proszenia o pomoc: podchodzę do nauczyciela na odległość wyciągniętej ręki, patrzę, czy z nikim nie rozmawia, mówię „przepraszam” itd.)

Ważne jest, aby każde z dzieci miało możliwość jakiejś formy uczestnictwa – albo poprzez bycie osobą odgrywającą, albo czytającą skrypt i pomagającą innym.

2. Odgrywanie ról – na tym etapie to dzieci odgrywają scenki dotyczące uczonych umiejętności. Ważne jest, aby każde z dzieci miało możliwość jakiejś formy uczestnictwa – albo poprzez bycie osobą odgrywającą, albo czytającą skrypt i pomagającą innym.

3. Informacja zwrotna – po odegraniu scenek przez dzieci udzielana jest informacja zwrotna, podczas której oceniane są poszczególne kroki i takie aspekty jak np. głośność mówienia czy postawa ciała. Ważne jest, aby informacji zwrotnej udzielali też rówieśnicy, ponieważ to właśnie informacja od nich ma największy wpływ na wzmacnianie poczucia własnej wartości.

4. Transfer umiejętności (generalizacja) – celem Treningu Umiejętności Społecznych jest przeniesienie uczonych umiejętności na różne miejsca, osoby i sytuacje. Uzyskiwane jest to m.in. za pomocą zmienności podczas ćwiczeń, czyli trenowanie w różnych miejscach, z różnymi osobami i w obrębie różnych aspektów danej sytuacji (np. proszenie o pomoc nauczycielkę, proszenie o pomoc znalezienia czegoś w sklepie itp.). Dodatkowo często wprowadzane są prace domowe – dziecko zabiera do domu teczkę ze skryptami i pomiędzy zajęciami ma możliwość ćwiczenia uczonej umiejętności.

Na początku zajęć TUS wprowadzane są zasady – zarówno dla całej grupy, jak i indywidualne, dla każdego uczestnika. Pozwala to również na pracę nad indywidualnymi trudnościami dzieci.

Przy treningu umiejętności społecznych dla grup młodzieżowych, często wprowadzane są wspólne wyjścia – na pizzę, na kręgle, czy do sklepu, aby uczyć zachowań w typowych dla danej grupy wiekowej sytuacjach.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne

– Centrum Psychologiczne „Dobra Przestrzeń”: https://www.dobra-przestrzen.pl/

– Fundacja Scolar: https://scolar.pl/placowka-pozaszkolna-tus/

– Fundacja Terapeutyczna: https://terapeutyczna.org/

– Centrum Terapii Autyzmu SOTIS: http://www.sotis.pl/

– Akson – Centrum Terapii i Rozwoju: https://www.aksoncentrum.pl/trening-umiejetnosci-spolecznych

– Centrum Progres: https://centrumprogres.com/

– Tusy.org: https://tusy.org/

– Stowarzyszenie dla Rodzin: https://stowarzyszeniedlarodzin.pl/

Bibliografia:

– Co to jest TUS?, https://tus.edu.pl/zajecia/

– Godlewska, M., & Mierzejewska, K. Rozwijanie umiejętności społecznych. Jak prowadzić zajęcia TUS. https://tus.edu.pl/wp-content/uploads/2022/05/Rozwijanie_umiejetnosci_spolecznych.pdf

– Co to jest TUS? Fundacja Pomoc Autyzm. https://pomocautyzm.org/co-to-jest-tus/

 

• ARTETERAPIA

Arteterapia to forma pracy terapeutycznej, w której oddziaływania prowadzone są za pomocą szeroko pojmowanej sztuki. Do celów terapeutycznych używa się zarówno plastycznych, jak i literackich, teatralnych oraz muzycznych form twórczości. Kluczowym elementem arteterapii nie jest efekt końcowy, czyli powstanie obrazu czy przedstawienia, lecz sam proces tworzenia i to on jest głównym elementem procesu terapeutycznego.

Dla kogo?

Arteterapia może odbywać się zarówno w formie zajęć indywidualnych, jak i grupowych. Ta forma terapii przeznaczona jest zarówno dla dzieci, dorosłych, jak i seniorów. Wykorzystywana jest w pracy z osobami z różnymi zaburzeniami (w spektrum autyzmu, z demencją czy chorych na Alzheimera) jako forma rozwoju osobistego, a także w fizjoterapii poprzez pracę z masami plastycznymi czy gliną.

Arteterapia może być też stosowana w szkołach jako metoda twórczego rozwoju, czyli sposób na rozwój osobowości dziecka, jego kreatywności i umiejętności radzenia sobie z emocjami.

Podstawowe założenia

Arteterapia uczy rozpoznawać emocje, nazywać je, a także wspiera proces samoregulacji. Dzięki procesowi tworzenia rozwijana jest kreatywność i wyobraźnia. Arteterapeuci mogą wykorzystywać w pracy róże techniki i formy oddziaływań. W zakres arteterapii wchodzą m.in.:

– techniki plastyczne (rysunek, malarstwo, rzeźba) – oddziaływanie terapeutyczne poprzez rysowanie, malowanie i tworzenie prac plastycznych, często prowadzone w formie zajęć grupowych. Terapia poprzez sztukę może pozwolić dzieciom rozwijać wyobraźnię, uzewnętrznić własne przeżycia i odczucia, a także wyrazić trudne emocje.

– muzyka (muzykoterapia) i taniec – praca z muzyką (słuchaniem, śpiewem, graniem na instrumentach, komponowaniem, tańcem) może pomóc w ekspresji uczuć, wywołuje emocje, angażuje ciało. Za pomocą muzyki uczona jest również umiejętność relaksacji.

– teatr (drama) – praca z grupą, wykorzystująca wchodzenie w role. Wcielanie się w jakąś postać lub ogrywanie scenek daje możliwość bezpiecznego przećwiczenia różnych zachowań czy sytuacji. Daje to możliwość przeżycia doświadczeń i wyciągnięcia z nich wniosków, bez realnych konsekwencji danego działania.

– biblioterapia i bajkoterapia – oddziaływanie terapeutyczne poprzez czytanie lub słuchanie książek oraz bajek terapeutycznych. Czytanie określonych historii, dobranych do problemu i sytuacji dziecka, możne pomóc w przerobieniu i oswojeniu trudnych sytuacji (np. banie się ciemności, pierwszy dzień w szkole), radzeniu sobie w różnych sytuacjach społecznych, a także kształtowaniu właściwych postaw.

Na chwilę obecną arteterapia tylko w dwóch krajach Unii Europejskiej jest zawodem regulowanym, jednak w Polsce coraz powszechniej stosowana jest jako forma wsparcia terapii w placówkach terapeutycznych.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– SensArte: https://sensarte.pl/

– Dobre Energie – terapia dzieci i dorosłych: https://dobre-energie.pl/

– Akademia Artystyczna: https://akademia-artystyczna.pl/arteterapia/

– Centrum Terapii Dzieci Definitiva: http://www.gabinet-terapii-dzieci.pl/

– Linia Zdrowia: https://linia-zdrowia.pl/

– Praktyka Psychologiczna: https://www.praktyka-psychologiczna.pl/

Bibliografia:

– Czym jest drama? | Stowarzyszenie Praktyków Dramy STOP-KLATKA. https://stop-klatka.org.pl/co-to-jest-drama/

– Muzykoterapia | Centrum Diagnostyki i Terapii In Corpore. https://www.centrumincorpore.pl/oferta/nowoczesne-terapie/muzykoterapia

– Miłek, K., Deberna, K., & Kuczyńska, L., Arteterapia a zaburzenia ze spektrum autyzmu. Broszura autorstwa Członków Koła Naukowego „Twórczy arteterapeuta”, działającego przy GSW Milenium.

– Arteterapia | SensArte – Centrum Arteterapii. https://sensarte.pl/czym-jest-arteterapia/

 

Metody ogólnorozwojowe

 

• WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU (WWR)

Wczesne Wspomaganie Rozwoju (WWR) to kompleksowy program wielokierunkowych oddziaływań, który ma na celu rozwój psychomotoryczny i społeczny dziecka. Zajęcia w ramach WWR prowadzone są przez różnych specjalistów, m.in. psychologa, pedagoga, terapeutę SI, fizjoterapeutę czy logopedę.

Dla kogo?

Zajęcia w ramach WWR przeznaczone są dla małych dzieci, od uzyskania diagnozy do czasu rozpoczęcia nauki w szkole. Wczesne Wspomaganie Rozwoju jest programem finansowanym przez państwo, dlatego warunkiem uzyskania pomocy jest opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wydana przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Opinię taką uzyskać mogą m.in. dzieci z autyzmem, zespołem Aspergera, niepełnosprawnością intelektualną lub ruchową, a także posiadające dysfunkcje mowy, wzroku oraz słuchu.

Podstawowe założenia terapii

Rodzaj zajęć w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dobierany jest na podstawie indywidualnych potrzeb dziecka ocenianych przez zespół specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej. Zajęcia odbywają się w wyznaczonych placówkach (np. w poradniach i przedszkolach) w wymiarze od 4 do 8 godzin w miesiącu.

W skład zespołu wczesnego wspomagania rozwoju wchodzą zazwyczaj: psycholog, pedagog, logopeda oraz inni specjaliści tj. terapeuci SI, czy fizjoterapeuci (w zależności od indywidualnych potrzeb). Zajęcia prowadzone są indywidualnie lub, jeżeli mają na celu rozwój społeczny dziecka, w dwu- lub trzyosobowych grupach. Ważnym aspektem zajęć jest również współpraca z rodzicami. WWR jest to program mający na celu wsparcie dziecka oraz jego rodziny, w związku z tym jego istotnym elementem są działania wspierające rodziców, takie jak konsultacje, czy możliwość uczestniczenia w zajęciach, aby móc samodzielnie kontynuować oddziaływania na terenie domu.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie: 

– Wykaz zespołów prowadzących Wczesne Wspomaganie Rozwoju na terenie Warszawy:  https://edukacja.um.warszawa.pl/documents/66399/25951242/2022_WYKAZ+ZESPO%C5%81%C3%93W+WCZESNEGO+WSPOMAGANIA_02_2022.pdf/955131b0-5d38-7f99-d99a-743f099a5d73?t=1645709993382 

Bibliografia:

– Wczesne wspomaganie rozwoju, Ministerstwo Edukacji i Nauki. https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/wczesne-wspomaganie-rozwoju

– Burak, M. (07.2021). WWR – czym jest wczesne wspomaganie rozwoju? Jak przebiega terapia WWR u dzieci? https://www.doz.pl/czytelnia/a16144-WWR__czym_jest_wczesne_wspomaganie_rozwoju_Jak_przebiega_terapia_WWR_u_dzieci

 

Metody słuchowe

 

• METODA TOMATISA

Metoda Tomatisa to program rozwijania uwagi słuchowej polegający na słuchaniu określonych dźwięków (np. muzyki czy głosu matki) oraz wykonywaniu ćwiczeń polegających na czytaniu i powtarzaniu słów lub zdań. Trening wykonywany jest przy pomocy specjalnie przygotowanych słuchawek wykorzystujących zarówno słuchanie drogą powietrzną (jest to klasyczne słuchanie przez słuchawki), jak i drogą kostną (drgania przekazywane są poprzez specjalną słuchawkę kostną dotykającą czubka głowy).

Dla kogo?

Metoda Tomatisa przeznaczona jest dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Często stosowana jest jako uzupełnienie różnego rodzaju metod terapeutycznych i pedagogicznych u osób z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, trudnościami w uczeniu się, zaburzeniami koncentracji (ADD/ADHD), spektrum autyzmu, dysleksją czy trudnościami z pamięcią.

Podstawowe założenia terapii

Program słuchowy trwa zazwyczaj około 2 tygodni. Seanse wykonywane są codziennie i trwają ok 1,5 godziny; prowadzone są przez specjalistów, którzy dobierają program do indywidualnych potrzeb osób biorących udział w treningu. Przed rozpoczęciem kolejnego programu metodą Tomatisa należy zrobić przerwę na ok. 4-8 tygodni.

Podczas seansu specjalne słuchawki przekazują muzykę/głos zarówno drogą powietrzną (jest to klasyczne słuchanie przez słuchawki), jak i drogą kostną (drgania przekazywane są poprzez specjalną słuchawkę kostną dotykającą czubka głowy). Przekazywanie dźwięku tymi obydwoma drogami nie musi odbywać się jednocześnie, może zostać dostosowane tak, aby dźwięk najpierw dochodził przez słuchawkę kostną, a później przez słuchawki. Dzięki temu mózg może przygotować się na nadejście dźwięku, dzięki czemu ułatwiona jest analiza informacji dźwiękowych.

Metoda Tomatisa zakłada również, iż mózg osoby, u której występują zaburzenia przetwarzania słuchowego, nie jest w stanie prawidłowo analizować dźwięków przekazywanych przez ucho (słyszy je, lecz nie zawraca na nie uwagi). Próba przywrócenia prawidłowego sposobu słuchania polega na słuchaniu muzyki, w której występują nagłe zmiany natężenia, barwy i wysokości dźwięku, przy zachowaniu takiego samego rytmu i melodii. Nieoczekiwane zmiany sprawiają, że mózg nie jest w stanie ich przewidzieć więc jest w gotowości do aktywnego słuchania i rozwija mechanizmy wykrywania zmian. Z kolei te mechanizmy mają duże znaczenie dla utrzymania poziomu uwagi.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie: 

– Lista wszystkich certyfikowanych specjalistów Metody Tomatisa: https://www.tomatis.com/pl/zacznij-juz-teraz#page-map

Bibliografia:

– Technologia w Metodzie Tomatisa. https://www.tomatis.com/pl/technologia

– Sudoł A., Wiecheć K., Kabzińska K., Mojs E. Wpływ Treningu Słuchowego Tomatisa na wybrane sfery rozwoju u dzieci według subiektywnej oceny rodziców. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu. 2016;3(48):223–230. http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2016/3/223_3_48_2016.pdf

 

• TRENING SŁUCHOWY JOHANSENA

Indywidualna Stymulacja Słuchowa (IAS) dr K. Johansena ma na celu poprawę przetwarzania słuchowego, a co za tym idzie – poprawę w zakresie zdolności koncentracji uwagi, uczenia się, rozwoju mowy i prawidłowej artykulacji. Terapia polega na słuchaniu specjalnie przygotowanej muzyki przez słuchawki. Trening Johansena opiera się na plastyczności mózgu: wielokrotna, systematyczna stymulacja dźwiękami ma celu powstanie nowych połączeń neuronalnych (lub wzmocnienie już istniejących) zwiększając obszar postrzegania różnych częstotliwości.

Dla kogo?

Trening słuchowy Johansena przeznaczony jest dla osób w każdym wieku. Stosowany jest u dzieci i dorosłych z m.in. opóźnionym rozwojem mowy, zaburzeniami koncentracji i uwagi, nadwrażliwością słuchową, zaburzeniami percepcji słuchowej czy z zaburzeniami rozwojowymi. Trening odbywa się w domu i zajmuje około 10-15 minut dziennie; zazwyczaj trwa od 6 do 10 miesięcy.

Podstawowe założenia terapii

Trening rozpoczyna się od zdiagnozowania stanu przetwarzania słuchowego i wyznaczenia krzywej słuchowej. Umożliwia to wykrycie występujących trudności w spostrzeganiu pewnych częstotliwości. Następnie, na tej podstawie indywidualnie komponowana i przygotowywana jest specjalna muzyka.

Indywidualna Stymulacja Słuchowa polega na codziennym słuchaniu muzyki z płyty CD przy pomocy słuchawek. Specjalnie dobrane utwory mają zwiększyć obszar postrzegania różnych częstotliwości, a tym samym poprawić przetwarzanie słuchowe. Mogą być wykorzystywane w pracy z osobami z nadwrażliwością i podwrażliwością słuchową oraz wpływać na dominację ucha.

Pomimo, iż trening słuchowy odbywa się w domu, ważnym elementem są regularne wizyty u terapeuty, na których kontrolowane są postępy i modyfikowana jest nagrana na płytę muzyka.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Ośrodek Rehabilitacyjny „Biomicus”: https://osrodekbiomicus.pl/

– Gabinet „Promyk”: https://gabinetpromyk.eu/

– Poradnia „Edu-Point”: https://www.edupoint.pl/trening-sluchowy-johansena/

– Centrum „LogoSpec”: https://logospec.pl/trening-sluchowy-metoda-johansena-ias/

– Centrum Terapii „Promitis”: https://centrum-terapii.pl/trening-sluchowy-johansena/

– Centrum „Fonetika”: https://fonetika.pl/terapia-sluchu-johansena-nowosc/

– Centrum „Supra Medica”: https://supramedica.pl/trening-sluchowy-johansena/

– Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 21: http://pp-p.waw.pl/indywidualna-stymulacja-sluchu-johansena/

– Centrum Metody Johansena IAS: https://johansen-ias.pl/

Bibliografia:

– Grzywniak, C. (2012). Stymulacja rozwoju dzieci z trudnościami w uczeniu się – nowe tendencje (s. 51–56). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

– Trening Słuchowy Johansena. Ośrodek BIOMICUS. https://osrodekbiomicus.pl/terapie/trening-sluchowy-johansena/

 

Metody wzrokowe

 

• TERAPIA WIDZENIA

Terapia widzenia (trening wzrokowy) to specjalnie przygotowany, indywidualny program ćwiczeń wzrokowych, który ma na celu usprawnienie i rozwój prawidłowego funkcjonowania układu wzrokowego. Terapia poprzedzona jest dokładnym badaniem okulistycznym i optometrycznym, aby jak najlepiej dobrać program do indywidulanych potrzeb pacjenta. Trening wzrokowy prowadzony jest w specjalnie przystosowanym gabinecie i powinien być na bieżąco kontynuowany w domu, ponieważ efektywność terapii uzależniona jest od systematyczności i zaangażowania pacjenta (a w przypadku dzieci, także rodziców)

Dla kogo?

Terapia widzenia przeznaczona jest zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, u których występują zaburzenia ruchów oczu, zaburzenia widzenia, zez, niedowidzenie, zaburzenia akomodacji (zdolności dostosowywania się oka do oglądania obiektów znajdujących się w różnych odległościach) czy fiksacje (ukierunkowanie spojrzenia w jednym punkcie, które powoduje zwężenie się pola widzenia).

Podstawowe założenia terapii

Terapia widzenia u dzieci ma na celu rozwinięcie umiejętności percepcyjnych (takich jak np. percepcja kształtów czy kolorów), poprawę postrzegania i analizowania obrazów, rozwój koordynacji wzrokowo ruchowej oraz zmniejszenie trudności z czytaniem i pisaniem. Odbywa się gabinecie zaopatrzonym w specjalistyczne sprzęty i w głównej mierze polega na zróżnicowanych ćwiczeniach, zabawach i grach.

Na trening widzenia składają się m.in.:

– ćwiczenia ogólnomotoryczne i koordynacyjne – mające na celu stymulację mięśni całego ciała, wykształcenia koordynacji mięśni i symetrii ruchu ciała. Ćwiczenia te mogą odbywać się na piłkach rehabilitacyjnych, trampolinie lub platformie balansyjnej. Do ćwiczeń koordynacji oko-ręka wykorzystywane są piłki, worki z groszkiem i inne zabawki do celowania.

– ćwiczenia ruchów ocznych – mają na celu zwiększenie ruchomości gałek ocznych np. poprzez śledzenie wzorkiem za przedmiotem. W związku z tym, iż ważne jest, aby przedmiot był atrakcyjny, terapeuci często korzystają z kolorowych ołówków ze zwierzątkami czy świecących przedmiotów.

– trening niedowidzenia – do treningu niedowidzenia używane są m.in. test wyszukiwania liter, klocki, koraliki do nawlekania czy aplikacje na tablet.

Terapia dostosowana jest do indywidualnych potrzeb dziecka i często obejmuje także np. terapię rozwoju poznawczego (praca nad pamięcią czy koncentracją) czy terapię przetwarzania wzorkowego (poprawienie zdolności do przetwarzania i interpretowania informacji wzrokowych)

Terapia w gabinecie zazwyczaj odbywa się raz w tygodniu (lub jeżeli nie ma takiej potrzeby – raz na 2-3 tygodnie), a dodatkowo zlecane są ćwiczenia do samodzielnego wykonywania w domu. W zależności od zaleceń powinny być wykonywane każdego dnia lub kilka razy w tygodniu. Powodzenie terapii w dużej mierze zależy od systematyczności, więc bardzo istotne jest zaangażowanie dziecka i rodziców.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie:

– Centrum Intensywnej Terapii „Olinek”: https://olinek.com.pl/

– Akademia Zdrowego Oka: https://akademiaoka.pl/

– Instytut Terapii „Dzielny Miś”: https://dzielnymis.pl/pl/terapia-widzenia/

– „Dobry Optometrysta”: https://dobryoptometrysta.pl/terapia-widzenia/

– „Optegra”: https://vidiummedica.pl/terapia-widzenia/

– „Weiss Klinik”: https://www.weissklinik.pl/co-robimy/okulistyka/terapia-widzenia

– „Orticus”: https://orticus.com/sensomotoryczna-terapia-widzenia/

Bibliografia:

– Czaińska, M & Dubas, K. (2015). Trening wzrokowy we własnej praktyce. Optyka. 4. 54-56.

– Terapia Widzenia. Centrum Intensywnej Terapii Olinek. https://olinek.com.pl/terapie/terapia-widzenia/

 

Inne metody

 

• EEG BIOFEEDBACK

EEG Biofeedback (neurobiofeedback) jest to metoda, na podstawie której oceniany jest zapis fal z różnych obszarów mózgu i rejestrowana jest ich czynność bioelektryczna. Podczas treningu na bieżąco udzielana jest informacja zwrotna (feedback) o aktywności elektrycznej mózgu mierzonej za pomocą elektrod na skórze głowy, dzięki czemu możliwa jest praca nad polepszeniem czynności mózgu i wzmocnieniem koncentracji.

Dla kogo?

Metoda ta przeznaczona jest dla dzieci od 4. roku życia i dorosłych z zaburzeniami koncentracji, ADHD, ADD, zaburzeniami lękowymi, depresją czy trudnościami w nauce. Stosowana jest również u osób zdrowych, w celu poprawy funkcjonowania umysłu (np. u sportowców). Rozpoczęcie terapii EEG Biofeedback poprzedzone powinno być wykonaniem badania EEG głowy, ponieważ niektóre schorzenia neurologiczne mogą być przeciwskazaniem do rozpoczęcia tego typu terapii.

Podstawowe założenia

Trening EEG Biofeedback przeprowadzany jest przy użyciu specjalnej aparatury komputerowej i trwa zazwyczaj kilkanaście sesji. Polega on na prowadzeniu gry komputerowej (np. sterowaniu samochodem, lub kierowaniu piłki do bramki) za pomocą własnych myśli, bez użycia klawiatury czy myszki. Osoba na bieżąco dostaje informację zwrotną o aktywności swojego mózgu i fal mózgowych (np. piłka zwalnia i leci w innym kierunku, samochód dojeżdża do celu, lub zjeżdża z trasy) – takie informacje mają na bieżąco, metodą prób i błędów, uczyć pożądanych stanów pracy mózgu. W tym samym czasie terapeuta monitoruje amplitudy poszczególnych fal mózgu i elastycznie dostosowuje program, polegający na hamowaniu nadmiaru i wzmacnianiu niedoboru poziomu fal. Podczas sesji ustalany jest indywidualny cel treningu, czyli najbardziej optymalny dla danej osoby wzorzec aktywności mózgu.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie: 

– Ośrodek Rehabilitacji „Biomicus”: http://osrodekbiomicus.pl/

– Centrum Zdrowia i Psychoterapii: https://www.centrum-psych.pl/

– EEG Warszawa: https://eegwarszawa.pl/

– Pracownia EEG-Biofeedback: https://eeg-bfb.com.pl/

– Edu Brain: https://www.edubrain.com.pl/eeg-biofeedback

– Instytut Neuro-Impuls: https://impuls.waw.pl/

– Centrum Terapii Mowy i Ruchu „Logo Spec”: https://logospec.pl/

– Centrum Terapii Dziecka i Rodziny „Targówek”: https://dzieckowterapii.pl/eeg-biofeedback/

– Centrum Rozwoju „Biofeedback”: https://trening-uwagi.pl/pl/

– Klinika BioZdrowia: https://klinikabiozdrowia.pl/biofeedback

– Centrum Terapii „Promitis”: https://centrum-terapii.pl/

Bibliografia:

– Czyrska, A. (2017, 7.04). EEG-Biofeedback – bezpieczna metoda terapeutyczna dla mózgu. Medme.pl  https://www.medme.pl/cogninet/artykuly/eeg-biofeedback-bezpieczna-metoda-terapeutyczna-dla-mozgu,67433.html

– Co to jest Biofeedback?. Neurotechnologie i Biofeedback dla terapeutów i psychologów. https://biomed.org.pl/baza-wiedzy/biofeedback/co-to-jest-biofeedback/

– Leśniewska, G., Ciuksza, E. (2022). Biofeedback – nieinwazyjna metoda terapii dzieci, młodzieży i dorosłych. Edukacja Humanistyczna. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-06541a12-55c5-4410-a9ec-a06f30e86de8

 

• MIKROPOLARYZACJA MÓZGU

Mikropolaryzacja mózgu (tDCS – Transcranial direct current stimulation) jest bezbolesną metodą przezczaszkowej stymulacji mózgu prądem stałym o niskim natężeniu. Poprzez umieszone na głowie elektrody dostarczane są sygnały elektryczne, poprzez które stymulowane i aktywowane są neurony kory mózgowej. Elektroda może być dodatnia i wtedy ma charakter pobudzający, lub ujemna – hamujący. Istotnym aspektem jest wielkość i umieszczenie elektrod – stymulacja może obejmować m.in. korę przedczołową, wzrokową czy ruchową.

Dla kogo?

Terapia stosowana jest u dzieci i dorosłych. Wskazaniami do mikropolaryzacji mogą być m.in. uszkodzenia mózgu, przebyty udar mózgu, przewlekły ból, zaburzenia afektywne (np. depresja), zaburzenia koncentracji uwagi, funkcji poznawczych i mowy.

Przeciwskazaniami do stosowania tej metody są posiadanie implantów, nowotwory, rozrusznik serca, ciąża i padaczka. Nie wszystkie z wyżej wymienionych przeciwwskazań są bezwzględne, jednak na pewno wymagają wcześniejszej dokładnej konsultacji neurologicznej.

Podstawowe założenia terapii

Podstawową tej metody jest założenie o neuroplastyczności mózgu. Poprzez elektrostymulację przezczaszkową komórki nerwowe pobudzane są do odbudowy i do tworzenia nowych połączeń nerwowych. Poprzez stymulację prądem o stałym natężeniu uruchamiane są naturalne procesy naprawcze zakłóconych obwodów neuronowych. Dzięki temu potencjalnymi korzyściami terapii mogą być np. normalizacja napięcia mięśniowego, nabycie nowych prawidłowych nawyków ruchowych – u pacjentów z zaburzeniami ruchowymi; zwiększenie ostrości wzroku czy rozszerzenie pola widzenia – u pacjentów z zaburzeniami funkcji wzrokowej. Mikropolaryzacja mózgu stosowana jest również jako wsparcie w terapiach logopedycznych i w terapii depresji i zaburzeń lękowych.

Cykl terapeutyczny trwa zazwyczaj około 10-15 dni, a codzienne sesje trwają od kilku od kilkunastu minut. Zabieg powinien być bezbolesny i uznawany jest za nieinwazyjny. Badania nad efektywnością i skutkami ubocznymi tDCS są w toku, ale jak dotąd ustalone skutki uboczne są niewielkie i dotyczą głównie podrażnień skóry głowy. Najlepsze efekty uzyskiwane są, kiedy mikropolaryzacja odbywa się równocześnie z innymi oddziaływaniami terapeutycznymi – np. w przypadku stymulacji kory wzrokowej – z terapią widzenia, czy stymulacji kory ruchowej – z fizjoterapią.

Placówki oferujące dany rodzaj terapii w Warszawie: 

– Uniquecenter Centrum Terapeutyczne: https://www.uniquecenter.pl/metody-terapii/mikropolaryzacja-wg-prof-sheliakina

– „Afa-Med.” Centrum Neurorehabilitacji: https://afazja.com.pl/mikropolaryzacja-mozgu-metoda-tdcs/

– Fundacja „Dobra Wioska”: https://www.dobrawioska.pl/index.php/projekty-2/mikropolaryzacja/

– Ośrodek „Neuron”: https://osrodekneuron.pl/mikropolaryzacja-mozgu/

– Fundacja „Promyk Słońca”: https://przychodnia.promykslonca.pl/polaryzacja-przezczaszkowa-stymulacja-mozgu/

Bibliografia:

– Mikropolaryzacja mózgu – informacje w pigułce. Neuron Rehabilitacja. https://osrodekneuron.pl/mikropolaryzacja-mozgu/

– Mikropolaryzacja mózgu – tDCS. Fundacja Krok Po Kroku. https://fundacjakrokpokroku.org.pl/nasze-dzialania/mikropolaryzacja/

– Mikropolaryzacja – Centrum terapii. https://fizjoterapiadzieci.pl/mikropolaryzacja/

– tDCS w praktyce. Neurotechnologie i Biofeedback dla terapeutów i psychologów. https://biomed.org.pl/baza-wiedzy/tdcs/tdcs-w-praktyce/

---

Autorką artykułu jest mgr Anna Głowacka.

Masz pytania lub wątpliwości? Zachęcamy do kontaktu: kontakt@fundacja-ara.org

 

< powrót